CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH QUAI BỊ
TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN
Bệnh nhân có sốt 3-4 ngày, mệt mỏi, đau đầu
Sưng và đau một hoặc nhiều tuyến nước bọt; có thể kèm một hoặc một số triệu chứng: viêm tinh hoàn (ở nam giới, khoảng 20 - 30%) hoặc viêm buồng trứng (nữ giới, khoảng 5%), viêm màng não vô khuẩn, viêm tụy, viêm khớp, viêm thận, viêm tuyến giáp.
Kết quả dương tính của một trong những xét nghiệm phân lập vi rút quai bị hoặc xét nghiệm huyết thanh xác định dấu ấn của vi rút.
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
Quai bị thể nhẹ, viêm tuyến nước bọt không rõ ràng: cần được phân biệt với các bệnh sốt nhiễm vi rút đường hô hấp trên.
Quai bị có viêm tuyến nước bọt điển hình: được phân biệt với:
(i) viêm mủ tuyến mang tai do vi khuẩn, có sưng nóng, đỏ, đau, có mủ chảy ra từ đầu ống Stenon
(ii) viêm hạch góc hàm dưới do viêm nhiễm khuẩn khu vực xung quanh như răng, hàm, họng
(iii) viêm phì đại tuyến mang tai hoặc sỏi tuyến nước bọt mang tai.
LÂM SÀNG
- Bị bệnh lần đầu
- Có tiếp xúc với người bệnh quai bị khoảng 2 – 6 tuần trước
- Bệnh nhân có sốt 3-4 ngày, mệt mỏi, đau đầu
- Sưng và đau một hoặc nhiều tuyến nước bọt góc hàm, dưới lưỡi
- Tăng Amylase trong máu.
- Xét nghiệm: Loại mẫu bệnh phẩm: (i) máu, nước bọt, dịch não tủy lấy trong giai đoạn cấp tính của bệnh để phân lập vi rút; (ii) máu, dịch não tủy lấy ở giai đoạn sớm (0-7 ngày) hoặc muộn (14 - 21 ngày) để làm xét nghiệm tìm kháng thể IgM hoặc biến động hiệu giá kháng thể IgG. Phương pháp xét nghiệm: (i) Các phản ứng ức chế ngưng kết hồng cầu (HI), cố định bổ thể (CI), trung hòa đám hoại tử (NT), miễn dịch gắn men (ELISA) để phát hiện kháng thể quai bị trong máu hoặc dịch não tủy; (ii) Miễn dịch huỳnh quang gián tiếp (IFA) phát hiện kháng nguyên hoặc kháng thể đặc hiệu.
BIẾN CHỨNG
· Viêm não-màng não xảy ra sau viêm tuyến mang tai từ 3 – 10 ngày : sốt cao, nhức đầu, ói, cổ cứng, co giật.. Sau đó bệnh giảm dần trong khoảng một tuần.
· Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn thường gặp ở thanh niên sau tuổi dậy thì, thường xảy ra sau viêm tuyến mang tai 7 – 10 ngày : sốt cao, ói, đau bụng, một bên tinh hoàn cứng, sưng, đau, da bìu đỏ thường bị một bên, hiếm khi bị cả hai bên (2%)
· Một số biểu hiện ở nơi khác như tuyến tụy, buồng trứng,cơ tim…ít gặp hơn.
ĐIỀU TRỊ
Bệnh không có thuốc điều trị đặc hiệu. Bệnh thường tự khỏi không để lại di chứng.
Điều trị triệu chứng: giảm sốt, giảm đau bằng Paracetamol
Nằm nghỉ, đắp ấm chỗ sưng, giữ sạch sẽ răng miệng.
TIÊU CHUẨN RA VIỆN
Hết sốt
Hết sưng đau góc hàm/ tinh hoàn
PHÒNG BỆNH
Chích ngừa
Tránh tiếp xúc với bệnh nhân quai bị
